Llwybr yr Eidion Du

Lawrlwytho map Lawrlwythwch daflen Ffordd Wledig y Porthmyn (pdf)

Llanymddyfri

O Lanymddyfri, pencadlys gwlad y porthmyn, mae dwy ffordd yn arwain i'r de-orllewin ar hyd Dyffryn Tywi. Mae prif ffordd yr A40 i raddau helaeth yn dilyn yr hen ffordd Rufeinig; yn hytrach, cymerwch yr A4069 sy'n mynd ar dir uwch i Langadog, gan roi i chi olygfeydd hardd ar draws y dyffryn ac ymlaen i gyrion gorllewinol y Mynydd Du.

Llangadog

Roedd Llangadog ei hun yn fan aros pwysig arall ar lwybrau'r porthmyn, a hyd at ddiwedd y 19eg ganrif roedd bob yn ail adeilad yn dŷ cwrw neu'n dafarn o ryw fath. Hyd yn oed heddiw fe welwch fwy o dafarnau nag y byddech yn dychmygu y gallai pentref o'r maint hwn ei gynnal: mae'r Castle Hotel, Red Lion Hotel, Black Lion a'r Goose & Cuckoo (sef yr hen Carpenter’s) yn agos iawn at ei gilydd.

Gan barhau i'r de, mae'r A4069 yn croesi'r comin mawr yn Felindre, lle arferai da byw bori ers y 13eg ganrif dan lygad barcud Castell Meurig – safle castell mwnt a beili a'r unig olion ohono bellach yw llecyn gwastad ar ochr y bryn.

Taith fer i'r Garn Goch
Croeswch y Sawdde, un o lednentydd afon Tywi, i ddilyn y ffordd i bentref bach Bethlehem. O'r fan hon anelwch at fryngaer drawiadol y Garn Goch, sy'n dyddio o Oes yr Haearn, i fwynhau golygfeydd ehangach byth ar draws y dyffryn.

Llandeilo

Wrth i chi nesáu at Ffair-fach, daw'r tai lliwgar ar y bryn yn Llandeilo i'r golwg. Mae'n lle gwych i aros am fyrbryd neu goffi: mae Gwesty'r Cawdor yn lle crand, ac mae Emporiwm Siocled Heavenly ychydig ddrysau i lawr yn cynnig temtasiynau melysach. Mae'r White Lion yn cynnal cerddoriaeth fyw, tra bo digon o fwyd gourmet yn deli'r Ginhaus rownd y gornel, ac, wrth gwrs, gwirodydd â blas merywen.

Gerllaw roedd yr Hen Fanc yn gangen o Fanc Eidion Du y porthmyn, ac roedd y man hwn, a sefydlwyd yn 1752, hyd yn oed yn dosbarthu papurau punnoedd Llandeilo. I fyny'r bryn saif Abbeyfield House, sef Gwesty'r George ar un adeg, lle bu milwyr yn aros yn yr 1840au adeg Terfysgoedd Beca.

Mae taith fer ond hyfryd ar droed i'r gorllewin o Landeilo yn dod â chi i adfeilion trawiadol Castell Dinefwr, lle mae golygfeydd godidog ar hyd Dyffryn Tywi. Ceir parc ceirw o amgylch Plas Dinefwr, sy'n eiddo i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol ac sydd ag ystafell de groesawgar.

Trap a Charreg Cennen

Ewch i'r de nawr i Trap ac ar hyd lonydd mwy cul, troellog lle mae golygfeydd gwych dros y caeau i'r Mynydd Du a mawredd Castell Carreg Cennen. Mewn man trawiadol ar ben y graig, mae amlinelliad muriau'r castell yn amlwg yn erbyn yr wybren.

Mae'r castell o'r 13eg ganrif yn ddramatig dros ben ac wedi cael ei bleidleisio fel yr adfail mwyaf rhamantus yng Nghymru.

Dilynwch y lonydd mwyfwy troellog i'r dwyrain ac fe ddewch chi i Gwynfe, lle gallwch fynd yn eich blaen am ychydig i Landdeusant i ymweld â gorsaf bwydo'r barcutiaid coch a cherdded i brofi gwefr hudolus Llyn y Fan Fach gerllaw. Fel arall, trowch i'r dde i'r A4069 i ddisgyn i'r dyffryn ac yna dringo i'r Mynydd Du, lle bydd y golygfeydd yn gwella wrth yr eiliad.

Y Mynydd Du

Croeswch y grid gwartheg ac yn sydyn rydych ar y mynydd lle mae'r ffordd yn troelli i fyny yn ymyl nant greigiog. Mae'r ffordd fynydd agored hon ymhlith y teithiau mwyaf dramatig yng Nghymru mewn car. Cymerwch ofal ar y troeon tynn wrth groesi'r rhostir, lle mae tystiolaeth o chwarelu ar bob tu.

Mae nifer o feysydd parcio yn cynnig panoramas amrywiol: yn gyntaf i'r gogledd a'r dwyrain at Fannau Brycheiniog o olygfan Heol y Mynydd, yna i mewn i berfedd Cwar Herbert, ac yn olaf ar draws y llethrau cochion tuag at Fannau Sir Gâr a threfi Dyffryn Aman.

Dyffryn Aman

Mae'r A4069 yn disgyn i Frynaman Uchaf, a chaffi Canolfan y Mynydd Du yw'r lle i oedi am baned a dysgu mwy am ddiwydiant a hanes lleol. Brynaman hefyd yw cartref Sinema hanesyddol y Neuadd Gyhoeddus, a sefydlwyd gan ddefnyddio arian o system a oedd yn didynnu cyfraniadau wythnosol o gyflogau'r glowyr - fe agorodd yn 1926, ac mae'n dal i fynd yn gryf!

Rhydaman

Trowch i'r dde i'r A474, gan ddilyn afon Aman drwy'r Garnant a Glanaman, i ddod i Rosty Coffi Coaltown ar gyrion Rhydaman – sy'n cynhyrchu'r coffi lleol gorau yng Nghymru, ac mae modd prynu ffa a choffi i fynd gyda chi ar y safle.

Rhydaman oedd canolbwynt y diwydiant glo lleol, ond mae gan ei gorffennol wreiddiau llawer dyfnach. Yn ôl y chwedl, bu'r Brenin Arthur yn hela'r twrch trwyth ar y llethrau cyfagos, a chofnodir yr hanes hwn ar hysbysfyrddau ac ar ffurf baeddod o fetel yn y dref a'r cyffiniau.

Cross Hands

Tua'r gorllewin mae Cross Hands, sy'n ganolfan siopa brysur lle mae caffi poblogaidd Bean on a Bike yn siop feiciau County Cycles yn gweini cacennau blasus. Y tu hwnt i'r Tymbl, Pontyberem a Chae Rasio Ffos Las mae Cydweli.

Cydweli

O faes parcio'r Lladd-dy, ewch am dro ar hyd yr afon o dan y castell, mae ei dyrau crwn mawrion yn cyfleu grym – does dim rhyfedd i'r man hwn fod yn lleoliad poblogaidd ar gyfer ffilmiau megis Monty Python and the Holy Grail. Dringwch y grisiau i'r castell, ac yna nôl drwy'r Porthdy Mawr o'r 14eg ganrif i'r stryd fawr, i fwynhau'r danteithion yn Deli Cydweli ac Edan Nash Fine Chocolates.

Wrth adael Cydweli, mae'r ffordd yn dringo'n gyflym ac mae golygfeydd gwych ar y chwith ar draws Bae Caerfyrddin, o'ch blaen tuag at y bryniau i'r gogledd o Sanclêr, ac, yn olaf, ar draws aber afon Tywi i Lansteffan lle saif y castell ar y bryn.

Glanyfferi

Ewch lawr i Lanyfferi, cymuned fach â thraeth braf, a heb fod ymhell o ganol y pentref mae bwyty a chaffi Pryd o Fwyd [pryd.co.uk] – man delfrydol i ddynodi diwedd eich taith ac i godi gwydraid o win i'r porthmyn y mae eu gwaddol i'w deimlo o hyd ym mhob cwr o Sir Gâr, cyn cwblhau eich taith gylchol drwy ddychwelyd i Gaerfyrddin.